Tóm lược
Uniswap là một tập hợp các chương trình máy tính chạy trên chuỗi khối Ethereum và cho phép hoán đổi token một cách phi tập trung. Biểu tượng của Uniswap là một chú kỳ lân (được ví như “người vận chuyển” giữa các token tiền mã hóa với nhau).
Các nhà giao dịch có thể giao dịch các token Ethereum trên Uniswap mà không cần phải tin vào bất kỳ ai với số tiền họ có. Đồng thời, họ cũng có thể bỏ tiền cho vay vào các quỹ dự trữ, tức các bể thanh khoản. Khi cung cấp tiền cho các bể này, nhà giao dịch sẽ thu được phí.
Vậy, làm thế nào để “những chú kỳ lân ma thuật” này có thể chuyển đổi từ token này sang token khác? Bạn cần những gì để sử dụng Uniswap? Hãy tìm hiểu tiếp.
Giới thiệu
Các sàn giao dịch tập trung vốn là xương sống cho thị trường tiền mã hóa trong nhiều năm nay. Chúng đẩy nhanh thời gian giao dịch, có khối lượng giao dịch cao và liên tục cải thiện tính thanh khoản. Tuy nhiên, có một thế giới song song đang được xây dựng dưới dạng các giao thức không cần niềm tin. Các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) không yêu cầu phải có đơn vị trung gian hay các giám sát viên kiểm soát giao dịch.
Do những hạn chế cố hữu của công nghệ blockchain, các sàn giao dịch phi tập trung vẫn khó cạnh tranh với các sàn giao dịch tập trung một cách đúng nghĩa. Hầu hết các sàn giao dịch phi tập trung còn nhiều “dư địa” để cải thiện về hiệu suất và trải nghiệm người dùng.
Nhiều nhà phát triển đã suy nghĩ về những cách thức mới để xây dựng một sàn giao dịch phi tập trung. Một trong những nhà phát triển tiên phong trong mảng là Uniswap. Phương thức hoạt động của Uniswap có thể khó hiểu hơn một chút so với các sàn giao dịch phi tập trung truyền thống. Tuy nhiên, chúng ta sẽ sớm thấy ưu điểm của mô hình mới này.
Nhờ ý tưởng đột phá, Uniswap đã trở thành một trong những dự án thành công nhất và là một bước tiến trong phong trào Tài chính Phi tập trung (DeFi).
Hãy cùng tìm hiểu xem Uniswap là gì, cách thức nó hoạt động và làm thế nào bạn có thể hoán đổi token một cách đơn giản với trên Ethereum chỉ với một ví nhé.
Uniswap là gì?
Uniswap là một giao thức trao đổi phi tập trung trên Ethereum. Nói chính xác hơn, nó là một giao thức thanh khoản tự động. Không có bất cứ cuốn sổ lệnh hay một đơn vị trung gian để các giao dịch có thể được thực hiện. Uniswap cho phép người dùng mua bán không qua trung gian với mức độ phi tập trung và không cần sự kiểm duyệt.
Uniswap là một phần mềm mã nguồn mở. Bạn có thể tự mình tìm hiểu thêm trên Uniswap GitHub.
Bây giờ, hãy lý giải vì sao chúng ta thể có thực hiện giao dịch mà không cần có sổ lệnh? Uniswap hoạt động theo mô hình gồm có những người cho vay tiền mã hóa – tạo ra các bể thanh khoản. Hệ thống này đem lại một cơ chế ra giá phi tập trung, về cơ bản giúp làm mịn độ sâu sổ lệnh. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về cách thức hoạt động của Uniswap ngay sau đây. Còn tại lúc này, bạn chỉ cần ghi nhớ rằng người dùng có thể trao đổi liền mạch các token ERC-20 mà không cần sổ lệnh.
Do giao thức Uniswap là phi tập trung nên không tồn tại quy trình niêm yết. Về cơ bản, bất kỳ mã token ERC-20 nào cũng có thể được khởi chạy, miễn là có một bể thanh khoản sẵn có cho các nhà giao dịch. Cũng vì lý do này nên Uniswap không tính phí niêm yết. Có thể nói, giao thức Uniswap hoạt động như một loại hàng hóa công cộng.
Giao thức Uniswap đã được Hayden Adams tạo ra vào năm 2018. Tuy nhiên, công nghệ cơ bản đã truyền cảm hứng cho nó lại được mô tả lần đầu tiên bởi nhà đồng sáng lập Ethereum – Vitalik Buterin.
Uniswap hoạt động như thế nào?
Khác với cấu trúc truyền thống, Uniswap hoàn toàn không có sổ lệnh. Giao thức này hoạt động dựa trên một thiết kế có tên gọi là Constant Product Market Maker (Công cụ Tạo lập Thị trường Sản phẩm Không đổi), một biến thể của mô hình Công cụ Tạo lập Thị trường Tự động (Automated Market Marker – AMM).
Các công cụ tạo lập thị trường tự động là những hợp đồng thông minh giúp nắm giữ các khoản dự trù thanh khoản (các bể thanh khoản) mà nhà giao dịch có thể dùng để giao dịch. Các khoản dự trù này được tạo ra bởi chính lượng tiền được bơm vào bể của những nhà cung cấp thanh khoản. Bất cứ ai cũng có thể trở thành nhà cung cấp thanh khoản nếu đặt một khoản tiền tương đương với giá trị của hai token vào bể. Đổi lại, các nhà giao dịch sẽ phải trả một khoản tiền phí, số tiền này sẽ được phân phối cho các nhà cung cấp thanh khoản theo tỷ lệ họ nắm giữ trong bể. Hãy tìm hiểu ví dụ bên dưới để hiểu sâu hơn về cách thức hoạt động của Uniswap nhé.
Các nhà cung cấp thanh khoản tạo ra một thị trường bằng cách ký gửi giá trị tương đương hai mã token. Chúng có thể là một token ETH và một mã token ERC-20 hoặc hai mã token ERC-20. Các nhóm này thường được tạo thành từ một stablecoinnhư DAI, USDC, hoặc USDT, tuy nhiên điều này không phải là một yêu cầu bắt buộc. Đổi lại, các nhà cung cấp thanh khoản sẽ nhận được “token thanh khoản”, thể hiện bằng thị phần của họ trong toàn bộ bể thanh khoản. Các token thanh khoản này có thể được đổi thưởng theo phần mà chúng đại diện trong bể.
Hãy cùng xem xét bể thanh khoản ETH/USDT. Gọi phần ETH của bể là x và phần USDT là y. Uniswap sẽ lấy hai đại lượng này và nhân chúng với nhau để tính tổng thanh khoản của bể. Tích này được gọi là k. Ý tưởng của Uniswap là k không đổi, nghĩa là tổng thanh khoản của nhóm là một hằng số. Công thức tính tổng thanh khoản của nhóm như sau:
x * y = k
Vậy, điều gì sẽ xảy ra khi có ai đó muốn thực hiện giao dịch?
Giả sử Alice mua 1 ETH với giá 300 USDT bằng cách sử dụng bể thanh khoản ETH/USDT. Bằng cách này, Alice đã tăng được phần USDT của nhóm và giảm phần ETH của nhóm. Điều này đồng nghĩa với việc giá ETH tăng. Tại sao lại như vậy? Lý do là vì số lượng ETH sau giao dịch của nhóm giảm nhưng tổng thanh khoản (k) của nhóm lại luôn là một hằng số. Cơ chế này cũng chính là thứ quyết định ra giá Cuối cùng. Giá phải trả cho ETH này được dựa trên mức độ dịch chuyển tỷ lệ giữa x và y của một giao dịch nhất định.
Cần phải lưu ý rằng, hình thức này không thay đổi theo tỷ lệ tuyến tính. Trên thực tế, khối lượng giao dịch càng lớn thì tỷ lệ để cân bằng giữa x và y càng chênh lệch. Điều này có nghĩa là khối lượng giao dịch lớn hơn sẽ khiến đồng tiền mã hóa trong bể đắt hơn theo cấp số nhân so với giao dịch với khối lượng nhỏ, dẫn tới sự trượt giá càng ngày càng lớn. Điều này cũng đồng nghĩa với việc bể thanh khoản càng lớn thì càng thuận lợi để xử lý các lệnh trao đổi lớn. Tại sao lại như vậy? Lý do là, trong trường hợp này, tỷ lệ để cân bằng giữa x và y là nhỏ hơn.
Uniswap v3
Công nghệ đằng sau Uniswap đã trải qua rất nhiều vòng lặp phát triển. Rất có thể nếu bạn đã từng sử dụng Uniswap, bạn đã sử dụng Uniswap v2. Tuy nhiên, luôn có những cải tiến mới. Hãy cùng điểm qua các tác động lớn nhất mà Uniswap v3 mang lại.
Hiệu quả sử dụng vốn
Một trong những thay đổi quan trọng nhất đến với Uniswap v3 liên quan đến hiệu quả sử dụng vốn. Hầu hết các AMM đều rất kém hiệu quả về vốn – nghĩa là hầu hết vốn nằm trong đó tại bất kỳ thời điểm nào đều không được sử dụng. Điều này là do một đặc tính cố hữu của mô hình x * y = k này đã được thảo luận trước đó. Nói một cách đơn giản, càng có nhiều tính thanh khoản trong nhóm, thì hệ thống có thể hỗ trợ các lệnh lớn hơn trong một phạm vi giá lớn hơn.
Tuy nhiên, các nhà cung cấp thanh khoản (LP) trong các nhóm này về cơ bản cung cấp tính thanh khoản cho đường cong giá (phạm vi) từ 0 đến vô cùng. Tất cả số vốn đang ở đó được dành riêng cho kịch bản khi một trong các tài sản trong nhóm 5x-s, 10x-s, 100x-s.
Nếu điều này xảy ra, những tài sản nhàn rỗi sẽ đảm bảo rằng vẫn còn thanh khoản trên phần của đường giá. Điều này có nghĩa, chỉ một phần nhỏ thanh khoản trong nhóm đang ở nơi hầu hết các giao dịch diễn ra.
Ví dụ, trên Uniswap hiện có khoảng 5 tỷ đô la thanh khoản bị khóa, trong khi nó chỉ có khoảng 1 tỷ khối lượng mỗi ngày. Bạn có thể nghĩ rằng đây không phải là một cách làm hiệu quả, và có vẻ như nhóm Uniswap cũng đồng ý như vậy. Uniswap v3 giải quyết vấn đề này.
Các nhà cung cấp thanh khoản hiện có thể đặt phạm vi giá tùy chỉnh cho thanh khoản mà họ cung cấp. Điều này sẽ dẫn đến thanh khoản tập trung hơn trong phạm vi giá mà hầu hết các hoạt động giao dịch diễn ra.
Theo một nghĩa nào đó, một cách thô sơ, Uniswap v3 đã tạo sổ lệnh trên chuỗi trên Ethereum, nơi các nhà tạo lập thị trường có thể quyết định cung cấp thanh khoản trong phạm vi giá mà họ đặt ra. Cần lưu ý rằng sự thay đổi này ủng hộ các nhà tạo lập thị trường chuyên nghiệp hơn là những người tham gia lẻ. Ưu thế của AMM là bất kỳ ai cũng có thể cung cấp thanh khoản và đưa tiền của họ vào hoạt động.
Tuy nhiên, với lớp phức tạp bổ sung này, các LP – nhà cung cấp thanh khoản “lười biếng” sẽ kiếm được phí giao dịch ít hơn nhiều so với những người chơi chuyên nghiệp có thể liên tục tối ưu hóa chiến lược của họ. Đồng thời, không khó để tưởng tượng các công ty tổng hợp như yearn.finance cung cấp LP lẻ là một cách để duy trì phần nào tính cạnh tranh trong môi trường này.
Token Uniswap LP dưới dạng NFT
Giờ đây, chúng ta hiểu rằng mỗi vị thế Uniswap LP là duy nhất vì mỗi người gửi tiền có thể đặt phạm vi giá của riêng họ. Điều này có nghĩa là không thể thay thế vị thế LP của Uniswap. Do đó, mỗi vị thế LP hiện được đại diện bởi một token không thể thay thế (NFT) .
Một trong những lợi thế của việc thể hiện vị thế Uniswap LP bằng token có thể thay thế là cách nó có thể được sử dụng trong các phần khác của DeFi. Token Uniswap v2 LP có thể được gửi vào Aave hoặc MakerDAO làm tài sản thế chấp. Điều này không còn xảy ra với Uniswap v3 vì mỗi vị thế là duy nhất. Tuy nhiên, sự phá vỡ khả năng tổng hợp này có thể được giải quyết với các loại sản phẩm phái sinh mới.
Uniswap trên lớp số 2
Phí giao dịch trên Ethereum đã tăng vọt trong năm ngoái. Điều này làm cho việc sử dụng Uniswap trở nên bất khả thi về mặt kinh tế đối với nhiều người dùng nhỏ.
Uniswap v3 cũng sẽ được triển khai trên một giải pháp mở rộng layer 2 được gọi là Optimistic Rollup. Đó là một cách gọn gàng để mở rộng các hợp đồng thông minh trong khi vẫn đảm bảo được tính bảo mật từ mạng Ethereum. Việc triển khai này sẽ dẫn đến sự gia tăng lớn về thông lượng giao dịch và phí thấp hơn nhiều cho người dùng.
Tổn thất tạm thời là gì?
Như chúng ta đã thảo luận, các nhà cung cấp thanh khoản kiếm phí từ hoạt động cung cấp thanh khoản cho các nhà giao dịch – những người hoán đổi token. Vậy, còn điều gì mà nhà cung cấp thanh khoản phải quan tâm nữa hay không? Có. Đó là hiện tượng có tên tổn thất tạm thời (impermanent loss).
Chúng ta lại giả sử rằng Alice gửi 1 ETH và 100 USDT vào một bể trên Uniswap. Do cặp token trên cần phải có giá trị tương đương nên điều này có nghĩa là giá của 1 ETH là 100 USDT. Tổng cộng, có 10 ETH và 1.000 USDT trong bể –phần còn lại do các nhà cung cấp thanh khoản khác như Alice đóng góp. Như thế, Alice có 10% cổ phần trong nhóm. Tổng thanh khoản của chúng ta (k) trong trường hợp này là 10.000.
Điều gì sẽ xảy ra nếu giá ETH tăng lên tới 400 USDT? Hãy nhớ rằng, tổng thanh khoản trong nhóm là một hằng số. Nếu ETH hiện tại có giá 400 USDT, điều này có nghĩa là tỷ lệ giữa giá ETH và USDT trong nhóm đã thay đổi. Trên thực tế, hiện tại trong nhóm sẽ có 5 ETH và 2.000 USDT. Kết quả thực tế này là do nhà giao dịch sẽ bổ sung thêm USDT vào nhóm và rút ETH ra khỏi đó cho tới khi tỷ lệ này phản ánh giá chính xác. Đây là lý do cho việc chúng ta phải nhận thức k là một hằng số là một điều cực kỳ quan trọng.
Vì vậy, Alice quyết định rút tiền của mình và nhận được 10% tổng số tiền theo phần của cô ấy. Kết quả là cô ấy nhận được 0,5 ETH và 200 USDT, tổng cộng là 400 USDT. Có vẻ Alice đã có một khoản lợi nhuận lớn. Nhưng chờ đã, điều gì sẽ xảy ra nếu cô ấy không bơm tiền vào bể? Cô ấy sẽ có 1 ETH và 100 USDT, với giá trị tổng là 500 USDT.
Thực tế là Alice còn có thể kiếm được nhiều hơn nếu cứ HOLD số tiền này trong ví, thay vì đặt vào bể Uniswap. Trong trường hợp này, tổn thất tạm thời về cơ bản chính là chi phí cơ hội của việc tích lũy một mã token tăng giá. Điều này được hiểu rằng, Alice có thể sẽ đánh mất các cơ hội kiếm tiền khác nếu gửi tiền vào Uniswap với hy vọng kiếm lời từ tiền phí của các nhà giao dịch.
Bạn cần lưu ý rằng, hiệu ứng này xảy ra bất cứ khi nào giá tăng hay giảm so với thời điểm tiền được đặt vào. Điều này có nghĩa là gì? Nếu giá của ETH giảm so với thời điểm đặt tiền, khoản lỗ có thể lớn hơn nhiều. Nếu bạn muốn được giải thích kỹ hơn về vấn đề này, bạn có thể đọc thêm bài viết của Pintail trên Medium để tìm hiểu thêm về nó.
Tuy nhiên, tại sao lại tổn thất này lại là tạm thời? Nếu giá cả của các token quay lại mức giá tại thời điểm chúng được thêm vào bể, tổn thất này sẽ bị triệt tiêu. Đồng thời, do các nhà cung cấp thanh khoản có thể kiếm lời nên tổn thất này có thể được cân bằng theo thời gian. Tuy vậy, các nhà cung cấp thanh khoản cần phải biêt rõ về điều này, trước khi bơm tiền vào bể.
Uniswap kiếm tiền như thế nào?
Uniswap không kiếm ra tiền. Uniswap là một giao thức phi tập trung và không có bất cứ một token gốc nào. Tất cả các khoản phí đều được chuyển tới các nhà cung cấp thanh khoản. Không nhà sáng lập nào cắt xén một phần phí từ các giao dịch diễn ra thông qua giao thức.
Hiện tại, phí giao dịch trả cho các nhà cung cấp thanh khoản là 0,3% mỗi giao dịch. Theo mặc định, khoản phí này sẽ được thêm vào bể thanh khoản nhưng các nhà cung cấp thanh khoản có thể lấy nó ra bất cứ lúc nào. Phí được phân bổ theo tỷ lệ đóng góp thanh khoản của từng nhà cung cấp thanh khoản trong bể.
Một phần phí có thể sẽ được đóng góp để phát triển Uniswap trong tương lai. Nhóm Uniswap đã và đang triển khai phiên bản cải tiến của giao thức này, với tên Uniswap v2.
➟ Bạn muốn bắt đầu cùng tiền mã hoá? Mua Bitcoin trên Binance ngay hôm nay!
Cách sử dụng Uniswap
Uniswap là một giao thức mã nguồn mở, điều có nghĩa là ai cũng có thể tạo ra ứng dụng từ nó. Tuy nhiên, ứng dụng được sử dụng nhiều nhất hiện nay là https://app.uniswap.org và https://uniswap.exchange.
- Đến giao diện của Uniswap.
- Kết nối ví của bạn. Bạn có thể sử dụng MetaMask, Trust Wallet hoặc bất kỳ ví tiền mã hóa có hỗ trợ Ethereum.
- Chọn token bạn muốn giao đổi.
- Chọn token bạn muốn có.
- Nhấp vào nút Swap (Hoán đổi).
- Xem trước giao dịch trên cửa sổ pop-up.
- Xác nhận giao dịch trên cửa sổ pop-up.
- Chờ giao dịch được xác nhận trên blockchain Ethereum. Bạn có thể theo dõi trạng thái giao dịch trên https://etherscan.io/.
Token Uniswap (UNI)
UNI là token gốc của giao thức Uniswap và nó cho phép người nắm giữ quyền quản trị. Điều này chỉ có nghĩa là những người nắm giữ UNI có thể bỏ phiếu và quyết định những thay đổi của giao thức. Chúng ta đã thảo luận về cách giao thức này hoạt động như một loại hàng hóa công cộng trước đó. Token UNI củng cố ý tưởng này.
1 tỷ token UNI đã được đào tại khối nguyên thủy. 60% trong số đó được phân phối cho các thành viên cộng đồng Uniswap hiện tại và 40% còn lại được cung cấp cho các thành viên trong nhóm phát triển, nhà đầu tư và cố vấn trong suốt 4 năm qua.
Một phần của việc phân phối token cho cộng đồng diễn ra thông qua hoạt động khai thác thanh khoản. Điều này có nghĩa là UNI sẽ được phân phối cho những người cung cấp thanh khoản cho các nhóm Uniswap sau:
- ETH / USDT
- ETH / USDC
- ETH / DAI
- ETH / WBTC
Vậy, ai là thành viên của cộng đồng Uniswap? Câu trả lời là bất kỳ địa chỉ Ethereum nào đã tương tác với các hợp đồng Uniswap. Hãy xem cách bạn có thể yêu cầu token UNI.
Cách yêu cầu token Uniswap (UNI)
Nếu bạn đã sử dụng Uniswap, bạn có thể yêu cầu 400 token UNI cho mỗi địa chỉ mà bạn đã sử dụng Uniswap. Các bước để yêu cầu token:
- Truy cập https://app.uniswap.org/ .
- Kết nối ví mà bạn đã sử dụng Uniswap trước đó.
- Nhấp vào “Claim your UNI tokens” (Yêu cầu nhận token).
- Xác nhận giao dịch trong ví của bạn (bạn có thể kiểm tra giá gas hiện tại tại Ethscan Gas Tracker).
- Xin chúc mừng, bạn đã sở hữu UNI!
Bạn muốn giao dịch token UNI? Binance đã cung cấp điều này.
➟ Nhấp vào đây để giao dịch token UNI trên Binance!
Tổng kết
Uniswap là một giao thức trao đổi đột phá được xây dựng trên Ethereum. Nó cho phép tất cả mọi người có ví điện tử Ethereum trao đổi token mà không cần có sự tham gia của bất cứ bên trung gian nào.
Mặc dù vẫn tồn tại hạn chế nhưng công nghệ này đã mở ra những lối đi thú vị cho việc trao đổi token không cần niềm tin trong tương lai. Một khi những giải pháp mở rộng Ethereum 2.0được cập nhập trực tiếp trên mạng, Uniswap có thể sẽ tiếp tục có nhiều cải tiến đáng mong đợi.
Bạn vẫn còn thắc mắc về hoán đổi token và DeFi? Hãy theo dõi nền tảng Hỏi Đáp Ask Academ của chúng tôi, cộng đồng Binance sẽ giải đáp cho bạn.
