Nội dung
- Giới thiệu
- Trước khi có tiền: trao đổi hiện vật
- Tiền hàng hóa
- Tiền đại diện
- Tiền Fiat
- Tiền mã hóa đến từ đâu?
- Kết luận
Giới thiệu
Tiền chắc chắn là một trong những nền tảng quan trọng nhất của nền văn minh hiện đại. Trong nhiều thiên niên kỷ, nó đã phục vụ như một loại ngôn ngữ của giá trị, tạo thuận lợi cho giao dịch giữa các cá nhân và cho phép họ lưu trữ giá trị sức công sức lao động của mình.
Nói chung, tiền được định nghĩa như là một thứ được chấp nhận rộng rãi làm thanh toán cho các hàng hóa và dịch vụ. Các xã hội trên toàn cầu đã sinh ra nhiều loại tiền khác nhau – có quá nhiều nên rất khó để phân loại tất cả chúng.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ phân biệt giữa tiền hàng hóa, tiền đại diện, và tiền fiat.
Trước khi có tiền: trao đổi hiện vật
Trao đổi hiện vật là việc trao đổi các hàng hóa hoặc dịch vụ này cho các hàng hóa hoặc dịch vụ khác. Điều thú vị là việc này có thể được quan sát thấy trong các bối cảnh khác của cuộc sống. Các loài trong thế giới thực vật và động vật tham gia vào các thỏa thuận bất thành văn – các mối quan hệ – cộng sinh – trong đó cả hai đều có lợi từ việc làm của nhau. Ví dụ, cây keo Bullhorn cung cấp thức ăn và nơi trú ẩn cho kiến để đổi lấy sự bảo vệ khỏi ký sinh trùng. Ngựa vằn và tê giác tự loại bỏ bọ ve bằng cách cho phép những con chim oxpecker ăn những con bám trên da chúng.
Tất nhiên, việc trao đổi giá trị ở con người là khác biệt và tinh vi hơn so với các loài trên. Rất lâu trước khi sự xuất hiện của tiền như ngày nay, con người đã hiểu rằng chúng ta có thể trao đổi hàng hóa của mình để lấy hàng hóa của người khác.
Việc trao đổi này là vô vùng đơn giản. Giả sử rằng bạn có một chiếc áo khoác và hàng xóm của bạn có những quả táo. Cô ấy lạnh và bạn đang đói. Bạn đưa cho cô ấy chiếc áo khoác để đổi lấy hai mươi quả táo. Cả hai đều có được những gì mong muốn bằng cách trao đổi cho nhau những gì đang có.
Thật không may, nó sẽ không luôn luôn đơn giản như vậy. Bạn có thể sẽ muốn có nhiều táo hơn sau đó, nhưng chiếc áo khoác mới của cô hàng xóm sẽ có độ bền một vài năm. Cô ấy có thể không muốn trao đổi một lần nữa khi mà bạn muốn. Cô ấy có thể không gặp may nếu muốn trao đổi với táo với xăng, nhưng chủ trạm xăng bị dị ứng với táo và sẽ không chấp nhận.
Hiện tượng này trong kinh tế học được gọi là sự trùng khớp nhu cầu. Trao đổi hoạt động tốt khi bạn có một cái gì đó mà đối tác của bạn muốn, và ngược lại. Nó thất bại khi các bên không cần hàng hóa thuộc về bên kia.
Tiền hàng hóa
Các hàng hóa là các nguyên liệu thô mà hữu ích theo một cách nào đó (một số người có thể nói rằng chúng có giá trị nội tại). Theo định nghĩa này, hàng hóa bao gồm một loạt các thứ – từ các kim loại như vàng, bạc và đồng đến các mặt hàng có thể tiêu dùng như lúa mì, cà phê và gạo.
Tiền hàng hóa liên quan đến việc sử dụng các hàng hóa như tiền. Ngày nay, bạn không thể dùng dầu để chi tiêu tại cửa hàng địa phương, nhưng có vô số ví dụ trong lịch sử về việc các nguyên liệu thô hữu ích được dùng làm tiền tệ.
Chẳng hạn, thuốc lá được tuyên bố là tiền hợp pháp ở Virginia vào những năm 1600. Như Nick Szabo đã mô tả chi tiết trong một bài tiểu luận có tầm ảnh hưởng có tên là Shelling Out: The Origins of Money, các bộ lạc người Mỹ bản địa đã sử dụng wampum (các hạt làm từ vỏ ngao) và vỏ sò làm phương tiện trao đổi. Giống như thuốc lá ở Virginia, mặt hàng này cũng được sử dụng làm tiền hợp pháp trong nhiều thập kỷ.
Nhìn bề ngoài, giao dịch bằng hàng hóa có thể trông không quá khác biệt so với các hoạt động kinh tế trao đổi hiện vật. Nếu bạn có một cuốn sách và muốn bán nó để lấy gạo, chẳng phải bạn đang làm điều tương tự như chúng ta đã thảo luận trước đó hay sao?
Về mặt chức năng, tiền hàng hóa hoạt động như một phương tiện trung gian trao đổi. Trong kịch bản này, bạn mong muốn gạo được chấp nhận rộng rãi như một phương tiện thanh toán cho các hàng hóa hoặc dịch vụ. Vì vậy, không giống như các hoạt động kinh tế trao đổi hiện vật khi mà bạn trao đổi các hàng hóa hoặc dịch vụ của mình để lấy các hàng hóa hoặc dịch vụ khác, gạo sẽ là phương tiện trung gian hấp dẫn để trao đổi trong nhiều thương vụ.
Do đó, bạn sẽ có xu hướng tính toán giá trị trao đổi của cuốn sách của mình thông qua gạo. Bạn chấp nhận gạo, không nhất thiết là vì bạn sẽ ăn nó, mà bởi vì bạn có thể trao đổi nó với các hàng hóa khác. Nếu hàng hóa được đề cập được sản xuất ra quá nhiều, nó cũng có thể đóng vai trò là một đơn vị tính toán – thứ bạn sử dụng để định giá các hàng hóa khác. Trong một thế giới như vậy, số tiền bạn trả cho một ly cà phê cũng có thể được thể hiện bằng số kilogam gạo.
Tiền hàng hóa tránh được vấn đề trùng khớp nhu cầu mà bạn gặp phải với trao đổi hiện vật. Đó là bởi vì bạn có thể lấy tiền hàng hóa và sử dụng nó trong một giao dịch khác sau này.
Các kim loại quý, như vàng và bạc, có lẽ là hình thức tiền hàng hóa nổi tiếng nhất. Vàng đã tồn tại qua các nền văn minh, được sử dụng như tiền và là một kim loại công nghiệp. Thậm chí ngày nay, các đồng tiền vàng và vàng thỏi được coi là kho lưu trữ giá trị tinh túy. Các nhà đầu tư lưu trữ sự giàu có của họ vào kim loại quý để có thể dùng nó sau này. Có nhiều lý do khiến vàng được sùng kính – chúng ta hãy khám phá các chức năng của tiền mà vàng đáp ứng trong bài Bitcoin có phải là Giá trị Lưu trữ?
Tiền hàng hóa không biến mất. Tuy nhiên, là các tiền tệ, chúng đã được thay thế trên quy mô lớn bằng các dạng tiền khác.
Tiền đại diện
Tiền hàng hóa chắc chắn là một sự cải tiến so với hệ thống trao đổi hiện vật, nhưng nó vẫn có những thiếu sót riêng, đáng chú ý là từ góc độ tiện lợi. Mặc dù bạn có thể nhét một nắm các đồng tiền vàng và bạc vào túi của mình và sử dụng chúng để thực hiện các giao dịch nhỏ, nhưng khái niệm tiền hàng hóa này không có khả năng mở rộng.
Bạn có tưởng tượng được việc mua hàng với quy mô từ trung bình đến lớn bằng các đồng tiền xu ngày nay sẽ như thế nào không? Để dễ hình dung, nếu bạn muốn mua một bitcoin từ ai đó với giá 8.000 euro, bạn cần mang theo khoảng 60kg đồng xu 01 euro.
Sau tiền hàng hóa là tiền đại diện – một sự thay thế di động hơn rất nhiều được hỗ trợ bởi tiền hàng hóa. Tiền đại diện xuất hiện ở những nơi khác nhau trên khắp thế giới vào những thời điểm khác nhau. Về bản chất, nó bao hàm việc một đơn vị tập trung phát hành các biên lai mà có thể được dùng để được hoàn lại một lượng nhất định của hàng hóa đó.
Thay vì mang theo nhiều bạc bên mình, bạn có thể cầm những tờ giấy chứng minh quyền sở hữu của mình. Tại bất cứ lúc nào, bạn có thể đi đến đơn vị phát hành và đổi các tờ giấy này để lấy một lượng bạc thực tế. Ngoài ra, bạn có thể đưa nó cho ai đó dưới dạng thanh toán và họ có thể tự mình đổi. Về cơ bản, nó áp dụng nguyên tắc như với các stablecoin.
Có sự xuất hiện của các công ty tư nhân với việc phát hành tiền đại diện, nhưng nó đã từng được thực hiện ở quy mô lớn hơn nhiều bởi các ngân hàng trung ương. Bạn có thể đã quen thuộc với chế độ bản vị vàng, một chính sách được nhiều chính phủ áp dụng với việc tiền tệ quốc gia được hỗ trợ bởi vàng. Nó dường như tách biệt với hệ thống tiền tệ ngày nay, nhưng chưa đầy một thế kỷ trước, bạn có thể đem tờ tiền giấy đến ngân hàng và đổi nó lấy các kim loại quý.
Từ quan điểm kinh tế, nó có một số lợi ích quan trọng. Quan trọng đến mức chế độ bản vị vàng vẫn là một thuật ngữ được sử dụng để mô tả một cái gì đó vượt trội hơn so với các lựa chọn thay thế. Ưu điểm đầu tiên là, trong bối cảnh sự can thiệp của chính phủ tăng lên, tiền không dễ bị làm mất giá trị do lạm phát. Các chính phủ không thể phát hành tiền giấy vượt quá số vàng họ đang nắm giữ – ít nhất là về mặt lý thuyết. Thật không may, thật dễ dàng (và hấp dẫn) đối với các ngân hàng khi họ có thể thực hiện chính sách dự trữ theo tỉ lệ với việc sinh ra nhiều tờ tiền hơn số vàng thực có trong kho.
Chế độ bản vị vàng cho phép các cá nhân giao dịch dựa vào vàng mà không gặp sự bất tiện với việc phải mang theo vàng thỏi hoặc phải chia tách vàng để mua hàng.
Một lợi ích khác của hệ thống tiền tệ này liên quan đến thực tế là vàng luôn được công nhận trên quy mô quốc tế. Nếu các nền kinh tế trong nước xoay quanh vàng, thì các quốc gia theo chế độ bản vị vàng có thể giao thương dễ dàng dựa trên một tài nguyên được đánh giá cao trên toàn cầu.
Đang muốn bắt đầu với tiền điện tử? Mua ngay Bitcoin tại Binance!
Tiền Fiat
Tiền đại diện không còn là hình thức tiền thống trị. Sự xóa sổ của chế độ bản vị vàng đã chứng kiến một loại tiền mới được áp dụng trên toàn cầu – một loại hoàn toàn tách rời khỏi hàng hóa.
Nói ngắn gọn, tiền fiat là tiền do chính phủ phát hành (thuật ngữ fiat bắt nguồn từ một từ tiếng Latin có nghĩa là theo sắc lệnh). Đồng đô la Mỹ, peso Mexico, yên Nhật và rupee Ấn Độ được sử dụng ngày nay là các ví dụ về tiền fiat.
Giá trị của tiền fiat phụ thuộc rất nhiều vào các quyết định của chính phủ và ngân hàng trung ương. Về cốt lõi, một tờ tiền fiat là một tờ giấy mà chỉ có giá trị vì các cơ quan chính phủ nói như vậy.
Cần lưu ý rằng, mặc dù đôi khi nó được xem là một phát minh gần đây nhưng tiền fiat dưới dạng tiền giấy thực ra có nguồn gốc từ Trung Quốc trong thế kỷ 11. Nó cũng đã được thử nghiệm ở châu Âu trong thế kỷ 17 và ở châu Mỹ trong vài trăm năm sau đó.
Không giống như các loại tiền mà chúng ta đã thảo luận cho đến nay, tiền fiat không có yếu tố khan hiếm. Tiền giấy được tạo ra từ các nguyên liệu có sẵn, không giống như các mặt hàng nông sản cần có thời gian để phát triển hoặc các kim loại quý phải được khai thác. Với việc không có những hạn chế này, các thực thể như Cục Dự trữ Liên bang có thể tạo ra các đơn vị tiền mới mà không tốn gì cả.
Tùy thuộc vào người bạn hỏi mà câu trả lời có thể là đây là điểm mạnh hoặc đây là điểm yếu của tiền fiat. Những người ủng hộ hệ thống tiền fiat cho rằng khả năng bơm tiền giúp chính phủ linh hoạt hơn trong việc giải quyết các khủng hoảng tài chính hoặc quản lý nền kinh tế tổng thể. Bằng cách kiểm soát thị trường tiền tệ và lãi suất, chính phủ có mức độ kiểm soát cao đối với các vấn đề tài chính của đất nước.
Thật thú vị, lý lẽ tương tự cũng được đưa ra bởi những người phản đối tiền fiat, mặc dù ở một khía cạnh khác. Một trong những chỉ trích chính đối với chính sách tiền tệ của chính phủ là lạm phát làm xói mòn dần sự giàu có của những người nắm giữ tiền fiat. Nếu không được kiểm soát, nó có thể dẫn đến một giai đoạn lạm phát mạnh (siêu lạm phát), về cơ bản làm giảm giá trị hoàn toàn tiền và có thể gây ra thiệt hại lớn về kinh tế và xã hội.
Tiền mã hóa đến từ đâu?
Bitcoin đã được dán nhãn là cả tiền kỹ thuật số và vàng kỹ thuật số. Một mặt, nó bắt chước nhiều đặc điểm của tiền hàng hóa (nghĩa là tính bất phân định, tính phân chia, tính di động), làm cho nó trở thành một phương tiện trao đổi lý tưởng.
Mặt khác, nó ngày càng được đánh giá cao do thuộc tính lưu trữ giá trị. Những người đề xuất Bitcoin như vàng kỹ thuật số tin rằng chính sách giảm phát nguồn cung (hay chính xác hơn là giải lạm phát) sẽ giúp nó duy trì sức mua theo thời gian. Điều này trái ngược hoàn toàn với các đồng tiền lạm phát như đồng đô la Mỹ, có thể bị mất giá do lệ thuộc quyết sách của hệ thống Cục Dự trữ Liên bang.
Nhìn bề ngoài, tiền mã hóa dường như thuộc danh mục tiền hàng hóa. Chúng không có bất kỳ tác dụng nào bên ngoài các giao thức, chúng không được chống lưng bởi bất cứ thứ gì hoặc được phát hành bởi các thực thể chính phủ. Giá trị của tiền mã hóa, trong bối cảnh có các loại tiền kỹ thuật số, được định giá theo thị trường tự do.
Kết luận
Như chúng ta đã thấy, tiền có nhiều dạng. Hầu hết chúng ta đã quen nghĩ về giá trị theo các đồng tiền fiat, của các nước, nhưng đã có sự thay đổi với những phát minh gần đây. Các ứng dụng thanh toán bạn sử dụng ngày hôm nay là kết quả của hàng ngàn năm đổi mới trong lĩnh vực tiền tệ.
Tiền mã hóa là một thử nghiệm đầy hứa hẹn trong chương tiếp theo của tiền. Nếu Bitcoin hoặc các loại tiền mã hóa khác được chấp nhận rộng rãi, chúng sẽ là ví dụ thực tế đầu tiên của hàng hóa kỹ thuật số. Thời gian sẽ cho biết liệu các đồng tiền mã hóa sẽ thay thế sự thống trị hiện tại của các đồng tiền fiat trên toàn cầu.
